Τα τραγούδια μας - Αφιέρωμα στο χριστιανικό τραγούδι

Φωτογραφίες: Χρήστος Μπόνης Κείμενο: Κατερίνα Χουζούρη/pemptousia.gr

Σε μια κατάμεστη (πράγμα σπάνιο για την εποχή μας), από κόσμο όλων των ηλικιών, αίθουσα του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, πραγματοποιήθηκε το Αφιέρωμα στο Χριστιανικό Τραγούδι, που οργάνωσε το Μελωδικό Καράβι.

Στην εκδήλωση, μεταξύ άλλων, παρευρέθησαν ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας κ.κ. Αναστάσιος, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κορωνείας κ.κ. Παντελεήμων ο οποίος εκπροσωπούσε τον Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερώνυμο, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σταγών και Μετεώρων κ.κ. Σεραφείμ, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πειραιώς κ.κ. Σεραφείμ, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Γλυφάδας κ.κ. Παύλος, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Αργολίδος κ.κ. Νεκτάριος μαζί με τον Θεοφιλέστατο Επίσκοπο Επιδαύρου κ.κ. Καλλίνικο, ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Αμαντίας κ. Ναθαναήλ (Εκκλησία της Αλβανίας), ο Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Παπαθανασίου Ιεροκήρυξ του Καθεδρικού Ναού Αθηνών και Διευθυντής του Ιδιαιτέρου Γραφείου του Αρχιεπισκόπου και ο Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Μεγάλου Μετεώρου Αρχιμανδρίτης Νήφων, Πρωτοσύγκελος της Ιεράς Μητροπόλεως Σταγών.

Συμμετείχαν: η 50μελής Συμφωνική Ορχήστρα του Κέντρου Ελληνικής Μουσικής υπό τη διεύθυνση του Ανδρέα Τσελίκα, 200 χορωδοί με τα Μουσικά Σύνολα «Επτάχορδη Λύρα» Αγίου Ευθυμίου Κερατσινίου υπό τη διεύθυνση της Χρυσούλας Τσιμούρη, οι Παιδικές Χορωδίες του Σπύρου Λάμπρου, η Παιδική Χορωδία Ελληνογαλλικής Σχολής «Άγιος Ιωσήφ» υπό τη διεύθυνση του Ηλία Λιαμή, η Viva Voce υπό τη διεύθυνση του Θοδωρή Κωνσταντόπουλου και η Con Anima υπό τη διεύθυνση της Ιουλίας Τζανετουλάκου.

Επίσης μικρό φωνητικό και ορχηστρικό σύνολο υπό τη διεύθυνση του Βασίλη Χατζηνικολάου.

Τραγούδησαν η Καίτη Κουλλιά και ο Κωνσταντίνος Μπιλάλης.

Σολίστ η Μαρία Ρουμάνη και ο Κωνσταντίνος Βελιώτης.

Συμμετείχαν οι: Πάνος Δημητρακόπουλος κανονάκι και Ντίνος Γεωργούντζος στην ενορχήστρωση και καλλιτεχνική επιμέλεια των τραγουδιών.

Η σκηνοθεσία της συναυλίας, ήταν του Δημήτρη Αδάμη.

Από το αφιέρωμα αυτό, δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι αναφορές σε δύο παλαιότερες και δύο νεώτερες μορφές, ο καθένας από τους οποίους συνέβαλε με τις δυνάμεις του στο χριστιανικό τραγούδι. Είναι ο ποιητής Αλέξανδρος Γκιάλας (Γ. Βερίτης) ο οποίος κατέχει κεντρική θέση στο χριστιανικό τραγούδι, καθώς είναι αυτός που έθεσε τις βάσεις για τα τραγούδια που ακολούθησαν. Η μουσουργός Ελένη Οικονομοπούλου, η οποία έγραψε κλασσική μουσική και ασχολήθηκε με τη σύνθεση ορατορίων. Ο Δημήτρης Αντωνόπουλος, εμβληματική μορφή των κατασκηνώσεων των ΧΜΟ στον Παρνασσό, ο οποίος έγραψε την μουσική και τους στίχους σε τραγούδια και ύμνους και ο Αμβρόσιος Χατζηαποστόλου παιδί κι αυτός των κατασκηνώσεων, ξεχωριστό ταλέντο, μαέστρος, μουσικός, ενορχηστρωτής, δημιουργός του πρώτου δίσκου «Ανατολές γεμάτες φως».

Επίσημος καλεσμένος της βραδιάς, ένας άνθρωπος επίσης των κατασκηνώσεων των ΧΜΟ στον Παρνασσό, που ότι και να πει κανείς γι’ αυτόν είναι λίγο. Καθηγητής του Πανεπιστημίου, Ιεραπόστολος στην Αφρική, Αρχιεπίσκοπος στην Αλβανία. Διεθνής εκκλησιαστική προσωπικότητα. Ο άνθρωπος που πρωτοστάτησε στη σύγχρονη αναγέννηση της Eξωτερικής Iεραποστολής της Ορθόδοξης Eκκλησίας και στη συνέχεια πραγματοποίησε την ανασυγκρότηση εκ βάθρων την Eκκλησίας της Aλβανίας, η οποία είχε καταρρεύσει ύστερα από 46 χρόνια διωγμών.

Στην ομιλία του ο Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας κ.κ. Αναστάσιος τόνισε τα εξής:

«Στις πρώτες χριστιανικές συντροφιές που δημιουργήθηκαν μέσα στη σκοτεινιά της κατοχής, νιώσαμε την ανάγκη να εκφράσουμε, να μιλήσουμε για τον πόνο, για τις προσδοκίες μας και να κάνουμε τραγούδι τις ανησυχίες τους πόθους, τις ελπίδες μας και να προσευχηθούμε με γλώσσα απλή και άμεση. Μας ενέπνεε ο στίχος του ψαλμωδού: «άσατε τω Κυρίω άσμα καινόν η αίνεσις Αυτού εν εκκλησία οσίων». Ύμνους στη νεοελληνική, χρησιμοποιούσαν ήδη τα κατηχητικά σχολεία.

Πολλά από τα τραγούδια μας ξεπήδησαν από από νεανικές κατασκηνώσεις που άρχισαν το καλοκαίρι του 1945 και αργότερα είχαν μια κορύφωση στον Παρνασσό. Στο σύντομο διάστημα, θέλαμε να δημιουργήσουμε ύμνους για τις ομάδες μας. Με στίχους απλούς, ευαίσθητους, δυναμικούς, υπακούοντας στην προτροπή του απ. Παύλου: « ο λόγος του Χριστού ενοικείτω εν υμίν πλουσίως, εν πάση σοφία διδάσκοντες και νουθετούντες εαυτούς ψαλμοίς και ύμνοις και ωδαίς πνευματικαίς, εν χάριτι άδοντες εν τη καρδία υμών τω Κυρίω». Μελοποιούσαμε αυτές τις ωδές με αυτοσχέδιες συνθέσεις ή με αποσπάσματα κλασσικής μουσικής. Ήταν αυθόρμητες νεανικές κατασκευές, που έδιναν όμως χαρά… Κι αυτό συνεχίζεται και σήμερα, σαν ποτάμι νεανική πνοής που συνεχίζει να τρέχει εβδομήντα χρόνια τώρα. Επεκτείνοντας το όραμά μας σ’ όλη την οικουμένη.

«Άσατε τω Κυρίω πάσα η γη, αναγγείλατε εν τοις έθνεσι» …Δυναμική, αγωνιστική, και λυρική η ποίηση του Βερίτη προσέφερε πολύτιμο υλικό. Οι στίχοι του, εξακολουθούν να αντηχούν στα αυτιά μας. «Ο Χριστός Αρχηγός μας και στρατιώτες εμείς», «Οι πλάκες που στέκατε βαριές στα μνήματα και στις καρδιές, σας έσπασε ο Χριστός μου». Πολλοί άλλωστε γνωστοί ή ανώνυμοι ποιητές, από την Αθήνα, από τη Θεσσαλονίκη και την επαρχία, μας τροφοδότησαν με προσφιλή τραγούδα.

Αξίζει να προγραμματιστεί μια συστηματική μελέτη και έρευνα για να συγκεντρωθεί, να συστηματοποιηθεί και να αξιολογηθεί το πολυποίκιλο υλικό και να προβληθεί η πιο όμορφη ποιητική έμπνευση. Θα πρότεινα να θεσπιστεί και ένα βραβείο γι’ αυτήν την έρευνα. Νομίζω ότι ο αθλοθέτης πολύ γρήγορα θα βρεθεί, δηλώνω ότι είναι ο ομιλών.

Τα χριστιανικά τραγούδια χαροποίησαν τους νέους, σε ναούς, στο ύπαιθρο, μας συναδέλφωσαν στις εκδρομές, την κατασκήνωση… Αντηχούσαν στις καρότσες των φορτηγών εκείνης της εποχής, που χρησιμοποιούσαμε για εξορμήσεις σε κάμπους και βουνοπλαγιές, στα ακριτικά χωριά της πατρίδας μας, γέμιζαν με παρηγοριά ενθουσιασμό και ελπίδα, την καταχνιά εκείνου του καιρού, αλλά και με δοξολογία και ευφροσύνη, τις χαρούμενες και δημιουργικές μας ημέρες.

Ας είμαστε ρεαλιστές, ξέρω πολύ καλά και είναι γνωστό ότι διάφορες φωνές κατέκριναν το νεώτερο χριστιανικό τραγούδι, μάλιστα στηλιτεύοντάς το ως υλικοφροσύνη και ως προτεσταντισμό. Παραμέρισαν όμως το γεγονός ότι δεν πρόκειται για λειτουργικούς ύμνους, αλλά για τραγούδια της καθημερινής ζωής, κυρίως για νεανικές συναντήσεις. Τα τραγούδια αυτά, σε ζοφερές περιόδους πνευματικής ξηρασίας αθεϊστικών ανεμοστρόβιλων, καλλιέργησαν και στήριξαν την ορθόδοξη πίστη. Ξύπνησαν την ορθόδοξη συνείδηση. Ενέπνευσαν πολλές γενιές σε διάφορα σημεία της υφηλίου. Τις τελευταίες μάλιστα δεκαετίες, με τη μετάφρασή τους στην αλβανική γλώσσα, βοήθησαν πολλούς νέους στην Αλβανία, να πλησιάσουν χαρούμενα την Ορθοδοξία. Στην Ελλάδα μας, τα μικρόβια των εμμονών και οι άνεμοι των πολώσεων, δημιουργούν ποικίλες αλλεργίες και εντάσεις. Θυμάμαι όταν ήμουν στο Πανεπιστήμιο Καθηγητής, ορισμένοι φοιτητές ήταν υπέρ της μιας μορφής μουσικής και άλλοι υπέρ της άλλης. Όπως μερικοί ήσαν υπέρ του μοναχικούς ιδεώδους και άλλοι υπέρ της ιεραποστολικής κοινωνικής δράσης. Τότε συχνά επαναλάμβανα μια φράση: «Μην πετροβολάτε τα γαρύφαλλα, διότι τάχα αγαπάτε τα τριαντάφυλλα». Ας αγωνιστούμε για μια αρμονική συνύπαρξη, υπό την καθοδήγηση του και έμπνευση του Αγίου Πνεύματος.

Όλα, πρέπει να συγκλίνουν στην έκφραση μιας ζωντανής ορθοδόξου μαρτυρίας, που θα ανταποκρίνεται στις αναζητήσεις και στις νέες ανάγκες κάθε εποχής. Το ζητούμενο είναι βεβαίως παραμένει η ποιότητα. Ποιοτικό χριστιανικό τραγούδι, ποιοτική η εκτέλεση της υπέροχης βυζαντινής μουσικής, ή οποιασδήποτε άλλης μουσικής παραδόσεως. Το χριστιανικό τραγούδι, καλλιέργησε το βίωμα και το ήθος, παράλληλα με τη συνειδητή λειτουργική ζωή και με τη στοχαστική μελέτη της Αγίας Γραφής. Στίχοι όπως: «Όλα για τη Δόξα του Χριστού» ή «Τι μπορεί να μας χωρίσει απ’ την αγάπη σου Χριστέ»… ουσιαστικά είναι παραλλαγές των βιβλικών στοίχων, που πότισαν και προώθησαν ιδέες, ιδανικά, αποφάσεις ολοκληρωτικής αφιερώσεως στην Εκκλησία.

Θέλω να ευχαριστήσω και να συγχαρώ τους διοργανωτές, τους 300 εκτελεστές που ζωντανεύουν και επικαιροποιούν το χριστιανικό τραγούδι. Το ψαλμικό «Άσατε τω Κυρίω άσμα καινόν, ότι θαυμαστά εποίησεν ο Κύριος…», ισχύει για κάθε εποχή.

Τραγουδήστε την αγάπη του Θεού, τραγουδήστε την ελευθερία, τραγουδήστε την αλήθεια, τραγουδήστε την ελπίδα, στην δική μας τη γλώσσα και κάθε γλώσσα. 

Αναπνεύστε μέσα σε μια δυναμική Ορθοδοξία, ευαίσθητη στις ανησυχίες και τις αναζητήσεις κάθε γενιάς. 

Δημιουργείστε με παλιούς και νέους τρόπους. … «Άσατε τω Κυρίω». Τραγουδήστε την αλήθεια, την αγάπη και το κάλλος της Ορθοδοξίας!».