Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες μάρτυρες τῆς ἀλήθειας

Στὴ διαδρομὴ τῆς Ἱστορίας διὰ μέσου τῶν αἰώνων ὑπάρχουν κάποιες περίοδοι ποὺ ξεχωρίζουν ἀπὸ τὶς ἄλλες. Ὄχι ὡς πρὸς τὴ χρονικὴ διάρκεια τῶν ἡμερῶν, τῶν μηνῶν ἢ τῶν ἐποχῶν τους – ἀφοῦ ὁ χρόνος εἶναι πάντοτε ὁ ἴδιος – ἀλλὰ ὡς πρὸς τὸ περιεχόμενό τους. Τὸ δὲ περιεχόμενο αὐτῶν τῶν περιόδων τὸ δημιουργοῦν τὰ πρόσωπα ποὺ ζοῦν στὸν συγκεκριμένο τόπο καὶ χρόνο. Μὲ τὰ λόγια τους, τὰ ἔργα τους, τὴν ἐν γένει δραστηριότητά τους, καὶ προπάντων μὲ τὴ φωτεινὴ καὶ ἁγία ζωή τους, βάζουν τὴν προσωπική τους σφραγίδα καὶ πετυχαίνουν κορυφαῖες πολιτιστικὲς κατακτήσεις.

Τέτοια περίοδος εἶναι καὶ ὁ τέταρτος μετὰ Χριστὸν αἰώνας, κατὰ τὸν ὁποῖο ἔζησαν οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες καὶ δημιούργησαν τὴ χρυσὴ ἐποχὴ τῆς Ἐκκλησίας.Οἱ προσωνυμίες ποὺ τοὺς δόθηκαν εἶναι «Μέγας» γιὰ τὸν Βασίλειο, «Θεολόγος» γιὰ τὸν Γρηγόριο, καὶ «Χρυσόστομος» γιὰ τὸν Ἰωάννη, τὸ προσωνύμιο τοῦ ὁποίου καθιερώθηκε καὶ ὡς ὄνομά του. Τέτοιες προσωνυμίες ἀποδίδονται σὲ ἐλάχιστους ἀνὰ τοὺς αἰῶνες ἐκλεκτούς, καὶ πολὺ λιγότερες ἀπὸ αὐτὲς λαμβάνουν οἰκουμενικὴ ἀναγνώριση καὶ ἀντέχουν στὴν ἀδυσώπητη δοκιμασία τῆς ἱστορίας. Στὴν περίπτωση τῶν Τριῶν μεγάλων Ἱεραρχῶν οἱ προσωνυμίες τους δικαιώθηκαν πλήρως. Γι’ αὐτὸ καὶ ἀπολαμβάνουν καθολικὴ ἀναγνώριση καὶ τιμή.



Εἰδικὰ στὸν τόπο μας κατὰ τὴν ἡμέρα αὐτὴ τῆς κοινῆς ἑορτῆς τους πανηγυρίζει ὄχι μόνο ἡ Ὀρθοδοξία ἀλλὰ καὶ ἡ γνήσια Παιδεία, δηλαδὴ τὰ Ἑλληνικὰ Γράμματα, καὶ κατὰ προέκταση αὐτὸ τὸ Ἔθνος τῶν Ἑλλήνων, τῆς πολιτιστικῆς ἀκτινοβολίας τοῦ ὁποίου ὑπῆρξαν μαθητὲς καὶ δάσκαλοι οἱ τρεῖς μέγιστοι φωστῆρες τῆς τρισηλίου Θεότητος.

Ἡ Ἑορτή τους τὴν 30ὴ Ἰανουαρίου εἶναι γιορτὴ τῆς Παιδείας καὶ ἔχει πλέον ἐπιβληθεῖ στὴν κοινὴ συνείδηση τοῦ τόπου. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ματαιοπονοῦν μερικοὶ ποὺ ἐπιδιώκουν νὰ τὴν ἀποδυναμώσουν ἢ νὰ τὴν καταργήσουν.

Ὁ ἐπίσημος πανηγυρισμὸς τῆς κοινῆς Ἑορτῆς τους καθιερώθηκε τὸ 1841 ἀπὸ τὸ νεοσύστατο τότε Πανεπιστήμιο τῶν Ἀθηνῶν, μὲ ἀπόφαση τοῦ Ἀκαδημαϊκοῦ Συμβουλίου του, ὅπως ὀνομαζόταν ἐκείνη τὴν περίοδο ἡ Σύγκλητος τοῦ Πανεπιστημίου.

Ἀργότερα, τὸ 1956, κατὰ τὸν πανηγυρισμό της ἀναρτήθηκε μὲ ὁμόθυμη ἀπόφαση τῆς Συγκλήτου χρυσοκέντητο λάβαρο ποὺ ἀπεικονίζει ὁλόσωμες τὶς μορφὲς τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, ἐπιστεφόμενες ἀπὸ τὸ μονόγραμμα τοῦ Χριστοῦ (Νικολάου Π. Μπρατσιώτη, Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχαι καὶ τὸ νόημα τῆς ἑορτῆς των διὰ τὸ Ἔθνος, σελ. 54, Ἀθῆναι 1990).

Οἱ Τρεῖς ἅγιοι Πατέρες, κατ᾿ ἐξοχὴν ἄνθρωποι τῶν γραμμάτων καὶ τῆς ἐπιστήμης, ἦταν κοσμημένοι μὲ ποικίλα τάλαντα καὶ μὲ πολλὲς ἱκανότητες. Καὶ πέτυχαν ὄχι μόνο νὰ κατακτήσουν τὴν ἀνθρώπινη γνώση ἀλλὰ καὶ νὰ καταλάβουν ὅτι ἡ ἀληθινὴ σοφία βρίσκεται μέσα στὴν ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας.

Τιμοῦσαν τὴν ἐπιστημονικὴ γνώση, τὴ μάθηση, τὴν Παιδεία: «Παίδευσιν τῶν παρ᾽ ἡμῖν ἀγαθῶν εἶναι τὸ πρῶτον»· ἀπὸ τὰ ἐπίγεια ἀγαθά μας ἡ Παιδεία εἶναι τὸ πρῶτο (ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, Ἐπιτάφιος εἰς τὸν Μέγαν Βασίλειον 11). Θεωροῦσαν ὅμως ὅτι ἡ ἀπόλυτη ἀλήθεια εἶναι ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός, ὁ Ὁποῖος εἶπε: «Ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή» (Ἰω. ιδ΄ 6). Ἔτσι κατόρθωσαν οἱ τρεῖς ἅγιοι Πατέρες ἀπὸ τὴν ἐπιστημονικὴ γνώση νὰ ὁδηγηθοῦν στὴν ἀληθινὴ γνώση, δηλαδὴ τὴ θεογνωσία, ἐπειδὴ ἦταν εἰλικρινεῖς ἀναζητητὲς τῆς ἀλήθειας. Ὑπῆρξαν ὅμως ὄχι μόνο εἰλικρινεῖς ἀναζητητὲς ἀλλὰ καὶ κήρυκες καὶ μάρτυρες τῆς ἀ λήθειας.

Κήρυκες καὶ μάρτυρες! Μὲ τὰ πνευ ματέμφορα συγγράμματά τους ἑρμηνεύουν τὴν ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου, τὴν διατυπώνουν μὲ ἀκρίβεια, τὴν ὑ περασπίζονται δίνοντας σθεναρὴ μαρ τυρία γι᾿ αὐτὴν στὴν ταραγμένη ἐποχή τους. Ταυτόχρονα ἐμπνέουν καὶ καθοδηγοῦν ἀπλανῶς στὸ δρόμο γιὰ τὴ γνώση τοῦ ἴδιου τοῦ Δημιουργοῦ τῶν πάντων. Εἶναι οἱ αὐθεντικοὶ ἐκφραστὲς τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως.

Εἶναι συνεπῶς χρέος ὅλων μας νὰ μαθητεύουμε συνεχῶς κοντά τους καὶ νὰ ρυθμίζουμε τὴ ζωή μας σύμφωνα μὲ ὅσα μᾶς ὑποδεικνύουν ὄχι μόνο μὲ τὰ φωτισμένα συγγράμματά τους ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν ἴδια τὴν ἁγία ζωή τους, γιὰ νὰ εἶναι καὶ ἡ δική μας πορεία ἀσφαλής, ἀπλανὴς καὶ θεάρεστη.

Περιοδικό “Ο ΣΩΤΗΡ”