Δ. Πάνος: Για τους διάφορους «π. Αντώνιους» του κόσμου μας…

 

Ας ξεκινήσουμε από τα αυτονόητα: Το «τεκμήριο της αθωότητας» εξακολουθεί να υπάρχει, έτσι; Ξέρετε, εκείνη η – άβολη ίσως για μερικούς – νομική πρόβλεψη που λέει ότι κανείς δεν θεωρείται ένοχος πριν δικαστεί σε δίκαιη δίκη από φυσικό δικαστή. Μια πρόβλεψη που απηχεί όχι μόνο τις ιδιοτροπίες κάποιων «φιλελεύθερων» νομικών, αλλά και τις κατακτήσεις του αρχαίου πολιτισμού («μηδενί δίκην δικάσῃς, πρὶν ἀμφοῖν μῦθον ἀκούσῃς») και την χριστιανική ηθική, αν κι αυτή κάτι μας λέει – «σύ τίς εἶ ὁ κρίνων ἀλλότριον οἰκέτην»… Και που ισχύει για όλους – από τον π. Αντώνιο μέχρι τον φερόμενο διακινητή ναρκωτικών, από τον ληστή ως τον βιαστή, από τον γυναικοκτόνο μέχρι την ανδροκτόνο, από τον Γιώργο μέχρι τον Ισμαήλ, από τον Έλληνα ως τον Πακιστανό (α, και τον Ρομά να αναφέρω…).

Ας ξεκινήσουμε κι από ένα δεύτερο αυτονόητο: το «τεκμήριο της συγκίνησης», που διαμορφώνει την κοινή γνώμη και καθορίζει τις (βιαστικές) επιλογές και κρίσεις μας, ΔΕΝ υπάρχει – τουλάχιστον αν θέλουμε να μιλάμε με όρους δικαίου και σεβασμού στα πρόσωπα. Υπάρχει, ωστόσο, αναμφίβολα, η δίκαιη και ισχυρή συμπάθεια και συμπαράσταση προς τον αδύναμο, αυτόν που από θέση αδυναμίας καταγγέλλει, και που αν είναι παιδί ή έφηβος ή κοινωνικά ασθενής αξίζει να ακουστεί με μεγαλύτερη προσοχή – διότι ακριβώς σε αυτόν τον αδύναμο οι συνέπειες της όποιας εις βάρος του πράξης μεγιστοποιούνται. 

Υπάρχει κι ένα τρίτο δεδομένο – καθόλου αυτονόητο, αλλά τόσο ισχυρό και παγιωμένο, που υπερισχύει σε σχέση με κάθε άλλο αυτονόητο: ότι ο κοινωνικός μας μιθριδατισμός έχει αποδεχτεί σαν αναγκαία και δεδομένη συνθήκη πως το δίκαιο δεν αποδίδεται στα δικαστήρια, αλλά στα τηλεοπτικά παράθυρα, στους τίτλους των εφημερίδων, στα ανεξέλεγκτα διαδικτυακά δημοσιεύματα. Κι αν μπλέξεις εκεί, άντε να σε ξεβγάλει η όποια δικαστική δικαίωση… Θα μου πείτε: «ποια δικαιοσύνη; αυτή η αφερέγγυα, η αργυρώνητη, η….»; Ναι, αυτή! Μακάρι να ήταν καλύτερη! Αλλά προσωπικά θα προτιμούσα να με δικάσει αυτή παρά τα πρωινάδικα και οι «δημοσιογραφικές αποκαλύψεις» με τα αμφίβολα κίνητρα… Οι κακοί θεσμοί απαιτούν βελτίωση, όχι κατάργηση!

Στο προκείμενο: δεν υπάρχει πιο φρικτό πράγμα από το να εκμεταλλεύεσαι την αδυναμία του άλλου, και μάλιστα του ανήλικου, σε οικονομικό, ιδεολογικό, ψυχολογικό, σωματικό ή σεξουαλικό επίπεδο. Και δικαίως οι ευαισθησίες μας και η αγανάκτηση έχουν ενισχυθεί πολύ τα τελευταία χρόνια. ΟΜΩΣ: από την πρόνοια και την καταστολή μέχρι την ανθρωποφαγία και τον δημόσιο λιθοβολισμό, απέχουμε αιώνες πολιτισμού. Και είναι τρομερό πισωγύρισμα να δεχόμαστε έστω και να συνομιλήσουμε με τέτοιους τρόπους απόδοσης ευθυνών.

Τα γράφω αυτά με αφορμή τον π. Αντώνιο και την βαλλόμενη Κιβωτό του – αλλά με βασανίζουν εδώ και μήνες, όταν μια σειρά από δυσώδεις υποθέσεις μάς έχουν κατακλύσει. Και προσπαθώ (όχι με επιτυχία πάντοτε) να σκεφτώ, πριν πιάσω τους λίθους, τα ελαφρυντικά που μπορεί να υπάρχουν. Δεν μπορεί, σε μια δομή με χιλιάδες παιδιά, με εκατοντάδες εθελοντές, όλο και κάτι θα στραβώσει, όλο και κάποιος δεν θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων, όλο και κάποιος θα είναι παρεξηγημένος ή παραπονεμένος, όλο και κάποιος θα βγάλει ζήλεια ή εκδίκηση… Από την άλλη, ακόμη και μια πληγωμένη ψυχή, ακόμη και μια προσωπική στιγμή αδυναμίας, μήπως ζυγίζει περισσότερο από τα χίλια καλά, αφού «όλη η σοφία του κόσμου δεν αξίζει όσο τα δάκρυα ενός παιδιού», που έλεγε κι ο Ντοστογιέφσκι; 

Σκέφτομαι, ότι τα διλήμματα αυτά, αυτή τη φρικτή αναμέτρηση με τις έσχατες προσωπικές αδυναμίες, με τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, με τις ακραίες μορφές της ανθρωποπαθολογίας, δεν τα έχει όποιος δεν αναμειγνύεται σε τίποτε: όποιος «κάθεται στη γωνιά του» και «κοιτάζει τη δουλειά του» δεν μπλέκει ποτέ – και έχει και την πολυτέλεια να ασκεί κριτική οχυρωμένος πίσω από την «αθωότητά» του. Από αυτήν την άποψη, έπρεπε να το περιμένει ο π. Αντώνιος – και ο κάθε π. Αντώνιος που ξεκινά μια τόσο μεγάλη, μια κολοσσιαία προσπάθεια να επανεντάξει στην κοινωνία (και στην Εκκλησία, αλλά αυτό είναι μια άλλη υπόθεση…) τα πιο ανεπιθύμητα από τα ανεπιθύμητα παιδιά των ημερών μας – ότι οι ίδιοι που χειροκροτούν με πάθος, θα είναι οι ίδιοι που θα λιθοβολήσουν πρώτοι. Το ξέρουμε από άπειρες αντίστοιχες ιστορίες του παρελθόντος. Μπορεί και να αστόχησε όμως. Κάπου, λίγο, κάποτε. Ανθρώπινο. Συγγνωστό. Μα με τραγικές επιπτώσεις ίσως. 

Όταν όμως δεν έχεις νοιαστεί ποτέ στη ζωή σου για τίποτε άλλο από τον εαυτούλη σου, όταν αποστρέφεις με φρίκη τα μάτια από τα παιδιά των φαναριών, όταν τρέμεις στην ιδέα ότι σε πλησιάζει ένα παιδάκι Ρομά ή ένα έκθετο προσφυγάκι (μελαμψό κατά προτίμηση…), τότε πάει πολύ να δικάζεις εσύ τον π. Αντώνιο. Δεν είναι ενημέρωση αυτό. Είναι, κατά βάθος, η ψυχολογική σου ανάγκη να αθωώσεις τον (ένοχο) εαυτό σου. Είναι η τραγική ισοπεδωτική σου ανάγκη να βρεις ότι «όλοι ίδιοι είναι» - για να αποενοχοποιήσεις την αδράνεια ή για να ανεβάσεις ηθικά τον εαυτό σου στα μάτια σου. Ή ακόμη χειρότερα: να ανεβάσεις ηθικά τον εαυτό σου και τις επιλογές σου στα μάτια της κοινωνίας, δικαιώνοντας το ότι «δεν υπάρχουν εναλλακτικές» και προβάλλοντας τη ζωή σου ως «την μόνη εφικτή» - αν όχι «την μόνη επιθυμητή»… Διότι αν «τίποτε δεν πηγαίνει καλά», τότε δεν μας μένει παρά, οχυρωμένοι στον εγωκεντρισμό μας, να περνάμε εμείς καλά, αυτιστικά, ηλίθια, χαρούμενοι για την ανυπαρξία χαράς – αφού κανείς π. Αντώνιος δεν μπόρεσε να δώσει χαρά σε κανέναν…

Σε αυτό το παιχνίδι της νοσηρής ανθρωποφαγίας δεν θα πάρω μέρος. Ίσως η ανθρωποφαγία, η (χαιρέκακη κατά βάθος και εκδικητική στην ουσία της) μανία των «αποκαλύψεων», να είναι νοσηρότερη και από τα όσα νοσηρά μπορεί να συμβαίνουν εδώ και εκεί. Να χτυπήσουμε ανελέητα ό,τι στραβό – ασυζητητί. Είναι ευθύνη και της Πολιτείας και της κοινωνίας. Αλλά να μην ισοπεδώσουμε όσα έχουν γίνει, όσα κάποιοι έχουν προσφέρει. Διότι μετά την ισοπέδωση έρχεται η αδιαφορία. Και μετά την αδιαφορία έρχεται ο ολοκληρωτισμός του «έλα βρε αδελφέ». Πίσω από την υποκριτική αυτοδικαίωση του μαλθακού εαυτού μας. 

Προτιμώ να περιμένω ψύχραιμα τη δικαιοσύνη. Κρατώντας μέσα μου αναλλοίωτο το τεκμήριο αθωότητας. Και ενθυμούμενος τα τόσα καλά που έχει προσφέρει η Κιβωτός – η οποία δεν είναι η μόνη. Και πάνω απ’ όλα, να θυμάμαι εκείνη την τραγικά υπέροχη σκηνή, όταν ο «δίκαιος» όχλος προσφέρει την πέτρα στον Ιησού ζητώντας του να ρίξει πάνω στην αμαρτωλή. Κι εκείνος, ο μόνος δίκαιος, τους αφοπλίζει με το «ο ἀναμάρτητος ὑμῶν πρῶτος βαλέτω λίθον»…

Δημ. Πάνος
Εκπαιδευτικός