Γ. Νεκτάριος Λόης: Η Ονομασία του Κράτους των Σκοπίων

Η Ονομασία του Κράτους των Σκοπίων.

(«ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΟΣ», Αρ.Φύλλου: 546, 13-01-2018)

Γεώργιος Νεκτάριος Λόης,Ph.D.

Πολλά γράφονται και πολλά λέγονται κάθε φορά που επανέρχεται στο προσκήνιο το ζήτημα της ονομασίας του κράτους των Σκοπίων. Η παρέμβαση όμως του συγκεκριμένου άρθρου στόχο έχει την κατάθεση ορισμένων σκέψεων και απόψεων. Από την έναρξη των μεταπτυχιακών μου σπουδών (1995) θυμάμαι την ενασχόληση με το «Μακεδονικό» ζήτημα και συνάμα με το θέμα της ονομασίας του Κράτους των Σκοπίων. Ήταν τότε πολύ επίκαιρο όπως είναι άλλωστε και σήμερα. Τα έτη παρήλθαν και δυστυχώς με λύπη διαπιστώνουμε ότι δεν άλλαξε τίποτα, εκτός από ένα γεγονός σε σχέση με το χθες (1992). Τότε οι κυβερνώντες στα Σκόπια δέχονταν την σύνθετη ονομασία, την οποία εμείς απορρίπταμε, ενώ σήμερα θεωρούμε, οι περισσότεροι δυστυχώς από εμάς, επιτυχία την σύνθετη ονομασία, την οποία έως την πριν Ζάεφ περίοδο οι Σκοπιανοί απέρριπταν. Χρειαστήκαμε δηλαδή 26 έτη για να συμφωνήσουμε σε αυτό που τότε διαφωνούσαμε; Και τελικά σε τι συμφωνούμε; Στο ότι συρόμαστε πίσω από τις όποιες εξελίξεις χρησιμοποιώντας διάφορα προσχήματα;

Οι Σκοπιανοί, φαίνεται ότι με την πάροδο των χρόνων και με την μετριοπάθεια του νέου πρωθυπουργού Ζάεφ θα πετύχουν την αναγνώριση του κράτους τους ως ξεχωριστή πολιτεία με σύνθετη ονομασία, που θα περιέχει όμως τον όρο Μακεδονία. Έναν όρο, ο οποίος είναι αρχαίος Ελληνικός μαρτυρούμενος επί χιλιετηρίδες προτού να υπάρξει οιοσδήποτε σλάβος στη Βαλκανική Χερσόνησο. Εύλογα λοιπόν προκύπτει το ερώτημα: εμείς τι θα κερδίσουμε από αυτήν την συμφωνία; Γιατί πάντοτε και σε κάθε διεθνής συμφωνία κάτι δίνεις - κάτι παίρνεις, διαφορετικά δεν είναι συμφωνία είναι επιβολή ή προδοσία. Προσωπικά θεωρώ ως μόνο κέρδος ότι δεν θα αποκαλείται το κράτος τους απλά – μόνο «Μακεδονία» όπως μέχρι σήμερα (έχει αναγνωριστεί διεθνώς από 130 και πλέον χώρες ως Μακεδονία) αλλά θα του προσθέσουμε και έναν επιθετικό προσδιορισμό π.χ. «Νέα Μακεδονία». Κερδίζουμε δηλαδή τον επιθετικό προσδιορισμό που εμείς απορρίπταμε.

Στο ζήτημα τώρα της ονοματοδοσίας τρία είναι τα ονόματα που συζητούνται: «Δημοκρατία Άνω Μακεδονίας», «Δημοκρατία Βόρειας Μακεδονίας» και «Δημοκρατία Νέας Μακεδονίας». Αν πρέπει υποχρεωτικά να επιχειρηματολογήσουμε υπέρ κάποιου αυτό θα είναι το τρίτο. Τα δύο πρώτα δεν καλύπτουν φυλετικά και γεωγραφικά το σύνολο του κράτους των Σκοπίων και αυτό διότι εκτός από το σλαβικό στοιχείο υπάρχει και το αλβανικό, το οποίο αποτελεί την μία από τις δύο βασικές συνιστώσες του. Το αλβανικό στοιχείο αντιπροσωπεύει το 40% του συνόλου των κατοίκων και το 90% στις επαρχίες του Τετόβου και Δίβρας στα δυτικά συνορεύοντας με το Κοσσυφοπέδιο. Εδώ οι αλβανοί αποκαλούν την χώρα Ιλλυρία και όχι «Μακεδονία». Άρα έχουμε Σλαβομακεδόνες από την μία και Αλβανοϊλλυριούς από την άλλη. Φυσικά υπάρχουν και άλλες σημαντικές μειονότητες όπως Σέρβοι, Βούλγαροι, Βλάχοι (Ελληνόβλαχοι για μας), Ρομά και Έλληνες. Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται είναι: πως θα εκπροσωπηθούν ονοματολογικά στην νέα ονομασία οι Αλβανοϊλλύριοι και οι Σλαβομακεδόνες ώστε να υπάρχει σταθερότητα στο κράτος και να ενταχθεί τελικά στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση;

Η ονομασία που φαίνεται να προκρίνεται είναι «Νέα Μακεδονία». Αν τελικά καταλήξουν σε αυτήν τότε θα πρέπει οι Πολιτικοί και Διπλωμάτες μας να καταγράψουν οπωσδήποτε το «Ιστορικό Πλαίσιο» βάσει του οποίου θα συμφωνήσουμε στην σύνθετη ονομασία, διότι από την ημέρα αναγνώρισης του κράτους των Σκοπίων θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο ιστορικά ότι οι Σκοπιανοί έχουν μόνο ένα τμήμα της γεωγραφικής Μακεδονίας, ενώ εμείς την «Αρχαία – Ελληνική Μακεδονία». Έτσι, θα αποφύγουμε μελλοντικά νέα προβλήματα. Αν δεν είναι απόλυτα κατανοητό το «Ιστορικό Πλαίσιο» βάσει του οποίου θα συμφωνήσουμε στην σύνθετη ονομασία, κανείς δεν μας εξασφαλίζει ότι σε μικρό χρονικό διάστημα δεν θα έλθει ένας νέος Γκρούεβσκι, ο οποίος θα θελήσει να αναθεωρήσει τη συμφωνία που θα έχει υπογραφεί, βασιζόμενος στην αποδοχή από όλους πλέον του όρου «Μακεδονία» και δεν θα επανέλθει στο παλιό όραμα της «Ενωμένης Μακεδονίας». Κανείς επίσης δεν μας εγγυάται ότι δεν θα υπάρξει μελλοντικά απόπειρα – και μάλιστα θα είναι και δικαιολογημένη από την πλευρά των Σκοπίων – να διεκδικήσουν ένα μέρος από την πολιτιστική κληρονομιά και την ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Μακεδονίας.

Από την πλευρά μας η θεωρητική τεκμηρίωση, το υπόβαθρό στο οποίο πρέπει να στηριχθεί κάθε σύνθετη ονομασία θα πρέπει να βασίζεται ιστορικά στην περίοδο των Οθωμανών. Την περίοδο αυτή τα βιλαέτια της Θεσσαλονίκης, του Μοναστηρίου και τμήμα του βιλαετίου του Κοσσυφοπεδίου όπου εντασσόταν το σαντζάκιο των Σκοπίων αποτελούσαν τη γεωγραφική Μακεδονία όπως αυτή είχε καθιερωθεί να λέγεται κατά την μακραίωνη περίοδο των Οθωμανών. Άρα, διατυπώνουμε λόγο εξαρχής για Γεωγραφικό Προσδιορισμό που εκκινεί ιστορικά από την περίοδο των Οθωμανών. Η γεωγραφική λοιπόν έννοια πού είχε προσδοθεί στην περιοχή με τον όρο «Μακεδονία» δεν είχε καμία εθνολογική διάσταση. Η ύπαρξη της εθνολογικής διάστασης, της ξεχωριστής δηλαδή «μακεδονικής εθνότητας» των Σκοπίων ανακαλύφθηκε στο πλαίσιο της συγκροτήσεως από τον Τίτο της νέας Ομοσπονδιακής Γιουγκοσλαβίας μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Άλλωστε όλες οι πλευρές γνωρίζουν ότι μετά την απελευθέρωση από τους Οθωμανούς ο Μακεδονικός χώρος, των τριών οθωμανικών βιλαετιών έχει αποδοθεί: α) στην Ελλάδα, η Αρχαία Ελληνική Μακεδονία ελαττωμένη κατά το 1/10 αυτής ποσοστό 51,57% β) στη Βουλγαρία ένα τμήμα του βορειοανατολικού Μακεδονικού χώρου ποσοστό 10,11% και γ) στο Βασίλειο Σέρβων - Κροατών και Σλοβένων το βορειοδυτικό τμήμα του Μακεδονικού χώρου - Μακεδονία του Βαρδάρη - η περιοχή των Σκοπίων, ποσοστό 38,32% (Συνθήκη του Νεϊγύ 1919).

Σύμφωνα λοιπόν με τα ανωτέρω γίνεται ξεκάθαρο ότι οι Σκοπιανοί δεν έχουν καμία φυλετική και ιστορική σχέση με τους Έλληνες Μακεδόνες και την Αρχαία Ελληνική Μακεδονία του Μ. Αλεξάνδρου. Απλά οι προγονοί τους, Σλάβοι στην καταγωγή, έμεναν σε περιοχή όπου γεωγραφικά οι Οθωμανοί την αποκαλούσαν Μακεδονία, χωρίς όμως αυτή να έχει καμία σχέση με το Αρχαίο Ελληνικό Μακεδονικό Βασίλειο. Αν το ανωτέρω αναλυθεί διεξοδικά και γραφεί στην συμφωνία ως το «Ιστορικό Πλαίσιο» τότε μπορούμε να μιλάμε για λύση του ζητήματος. Όμως για να επιτευχθεί αυτό πρέπει πρώτα οι κυβερνώντες του κράτους των Σκοπίων να αλλάξουν τις διατάξεις των άρθρων του Συντάγματος περί μεταβολής συνόρων, οι οποίες βρίσκονται στο προοίμιο των άρθρων 3 - 68 και 74, αλλά και περί της προστασίας μειονοτήτων σε γειτονικές χώρες στο άρθρο 49 παράγραφος 1 το οποίο λέγει: «Η Δημοκρατία, μεριμνά για την κατάσταση και τα δικαιώματα του Μακεδονικού λαού στις γειτονικές χώρες». Εδώ αναφέρεται ξεκάθαρα σε πολίτες της Αλβανίας, Ελλάδας και Βουλγαρίας. Επίσης αναμένουμε και την αλλαγή στο Σύνταγμα των Σκοπίων στο σημείο που ομιλεί για «Μακεδονικό έθνος», καθώς και την εξάλειψη κάθε αλυτρωτισμού. Ως πρώτο βήμα καλής θέλησης θα πρέπει άμεσα, τώρα, να προχωρήσει η μετονομασία του αεροδρομίου «Μ. Αλέξανδρος» των Σκοπίων σε «Κίρο Γκλιγκόροφ», κάτι που άλλωστε έχει αναφέρει και ο πρωθυπουργός Ζάεφ. Στο σημείο αυτό να υπενθυμίσουμε ότι ο Γκλιγκόροφ, ο οποίος διετέλεσε πρώτος Πρόεδρος της FYROM, το 1991 ερωτηθείς για το όνομα Μακεδονία είπε: «Εμείς δεν έχουμε σχέση με τον Αλέξανδρο. Εμείς είμαστε Σλάβοι». Να θυμηθούμε ότι στην συνέχεια ακολούθησε η δολοφονική απόπειρα εναντίον του. 


Θεωρώ ότι το «παιχνίδι» χάθηκε για μας από την αρχή, το 1991, λόγω ολιγωρίας. Τότε έπρεπε να διακόπταμε τις σχέσεις μας με κάθε χώρα που θα αναγνώριζε τα Σκόπια ως «Μακεδονία». Ο φόβος όμως της απομόνωσης έδειξε μία ανασφάλεια από την πλευρά μας με αποτέλεσμα όλο και περισσότερες χώρες να αναγνωρίσουν τα Σκόπια και σήμερα που έχουμε υποκύψει στα Μνημόνια είναι όλα τελείως διαφορετικά.

Ολοκληρώνοντας θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε ένα επίσης σημαντικό πρόβλημα, που ακολουθεί το θέμα της ονομασίας και είναι το ζήτημα της εκκλησιαστικής δικαιοδοσίας της περιοχής. Δυστυχώς βιάστηκαν κάποιοι πολιτικοί και δημοσιογράφοι να χαρακτηρίσουν την παρέμβαση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος (10-1-18) ως «εισπήδηση» στα πολιτικά θέματα. Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για «εισπήδηση» ορισμένων πολιτικών στα εκκλησιαστικά θέματα, διότι στο ζήτημα της ονομασίας τους κράτους των Σκοπίων εμπλέκουν και το θέμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας της περιοχής. Ως γνωστόν η κανονική και αναγνωρισμένη Ορθόδοξη Εκκλησία της FYROM ονομάζεται «Αρχιεπισκοπή Αχρίδος και Μητρόπολη Σκοπίων». Η σχισματική Εκκλησία ονομάζεται «Μακεδονική» και δεν είναι αναγνωρισμένη από καμία Ορθόδοξη Εκκλησία. Με την «εισπήδηση» λοιπόν ορισμένων πολιτικών στα εκκλησιαστικά θέματα εγκυμονεί ο κίνδυνος μιας πολιτικής αναγνώρισης της σχισματικής εκκλησίας, χωρίς να έχει ρωτηθεί η επίσημη Εκκλησία για την κανονικότητά της. Συνεπώς πολύ σωστά η Διαρκής Ιερά Σύνοδος αναφέρει ότι δεν μπορεί να αποδεχθεί όνομα με τον όρο «Μακεδονία» ή παράγωγό του, εξηγώντας τις επιπτώσεις σχετικά με την ονομασία της σχισματικής αυτοαποκαλούμενης εκκλησίας της «Μακεδονίας».

Κλείνοντας να τονίσουμε ότι στο εύθραυστο μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό πεδίο των Βαλκανίων οι πολιτικές ελληνικές δυνάμεις οφείλουν να είναι ενωμένες, ώστε να μπορέσουν να διαφυλάξουν και να ενισχύσουν από κοινού τη θέση της χώρας μας. Μετά την υπογραφή της όποιας συμφωνίας και των Όρων αυτής, θέλουμε να πιστεύουμε ότι θα είμαστε σε θέση να μιλάμε για έναν έντιμο συμβιβασμό με το κράτος των Σκοπίων και όχι για ένα ακόμη ιστορικό λάθος! Η όποια λοιπόν σύνθετη ονομασία θα πρέπει να συνοδεύεται από πλήρη ανάλυση του «Ιστορικού Πλαισίου», καθώς και από την απάλειψη των άρθρων, που αναφέραμε ανωτέρω, και του όρου «Μακεδονικό έθος» από το Σύνταγμα των Σκοπίων.