H δύναμη του ενός - Εισήγηση της κ. Χαράς Βοϊνέσκου , Σχολικής Συμβούλου στο 27ο Παιδαγωγικό συνέδριο

Τη δύναμη του ενός στη μικροκοινωνία του σχολείου μπορούμε να τη δούμε μέσα από τη σχέση του δασκάλου-μαθητή, στη σχολική ζωή των μαθητών, στη σχέση μαθητών και γονέων, δασκάλου και διευθυντή, στη συνεργασία των συλλόγων γονέων, των δασκάλων και των διευθυντών και ούτω καθεξής.

Όταν ήμουν στην τάξη μου, στο νηπιαγωγείο, τα παιδιά διαμαρτυρόντουσαν όταν κάποιο παιδί έβριζε ή επιτίθετο.  Έλεγα πολλές φορές στα παιδιά ότι δεν είναι κανείς δυνατός όταν χτυπάει ή βρίζει ή σπρώχνει. Δυνατός είναι αυτός που ενώ θέλει να χτυπήσει, να βρίσει, να σπρώξει, δεν το κάνει. Έχει τη δύναμη να κρατήσει τη γλώσσα του, να κρατήσει τα χέρια του. Τα παιδιά στην εποχή μας λαμβάνουν άλλα μηνύματα και από την τηλεόραση και από το περιβάλλον τους για το ποιος είναι δυνατός. Έτσι στην κοινωνία του σχολείου δημιουργούνται τα γνωστά προβλήματα (βίας, ρατσισμού, κλπ) που οδηγούν σε καταστάσεις πολλές φορές επικίνδυνες.
 

Αυτή η βία τείνει να γίνει καθημερινή κατάσταση. Δεν την ασκούν μόνο τα μικρά παιδιά. Ήδη από το Νηπιαγωγείο ακούμε το δε σε έχω φίλη ή φίλο, όταν κάποιο άλλο παιδί δεν τους κάνει αυτό που επιθυμούν. Στις μεγαλύτερες τάξεις η ψυχολογική βία είναι μεγαλύτερη. Οι χαρακτηρισμοί φυτό, φύτουλας, είναι συνήθεις για τα παιδιά που διαβάζουν. Η περιθωριοποίηση των σοβαρών παιδιών με αρχές γνωστή. Η στοχοποίηση των διαφορετικών παιδιών, επίσης.
 
Και όλα αυτά, όταν τα κάνουν παιδιά, είναι κάπως δικαιολογημένα.
Όταν όμως αυτό γίνεται από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς θα θεωρηθεί απαράδεκτο. Ίσως βέβαια συμφωνήσετε μαζί μου και κακοχαρακτηρίσετε κάποιους και βγάλετε τον εαυτό σας απέξω. Όμως, δεν μπορώ να βγάλω τον εαυτό μου απ’ έξω τη στιγμή που:
•    Χρησιμοποιώ τη δική μου δύναμη μέσα στην οικογένεια μου για να επιβάλω τη θέλησή μου. Και η δύναμη μου έγκειται στη δύναμη του τρόμου, του φόβου ή της χειροδικίας.
Πολλές φορές οι γονείς θεωρούν ότι με την ύψωση του τόνου της φωνής, με τη χειροδικία θα κάνουν τα παιδιά τους να τους υπακούουν. Όμως αυτό δεν είναι αλήθεια. Το παιδί μπορεί από φόβο να μην κάνει κάτι, αλλά αυτό δεν εγγυάται μόνιμη συμπεριφορά. Εκείνο που μπορεί να προκαλέσει είναι η επιθυμία φυγής από το σπίτι και τον τύραννο γονιό.
•    Οι γονείς ακόμη ασκώντας εξουσία μέσω του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων, αλλά και εκτός αυτού, προσπαθούν να επιβάλλουν τις απόψεις τους, με μια εξουσία του τύπου -εγώ σε πληρώνω-  με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα στη λειτουργία των τάξεων. Είναι γνωστό ότι η συνεργασία σχολείου οικογένειας επιφέρει θετικά αποτελέσματα, όχι μόνο στην ακαδημαϊκή επίδοση των μαθητών, αλλά και στη συμπεριφορά τους.

Οι δάσκαλοι σε εποχές πραγματικά δύσκολες που έχουν αλλάξει οι συνθήκες, έχουν πολλαπλασιαστεί τα προβλήματα στις τάξεις, διότι μπορεί ο αριθμός τον παιδιών να κατέβηκε στα 25, αλλά έχουν αυξηθεί τα προβλήματα συμπεριφοράς, έχουν αυξηθεί οι μαθητές με διάγνωση από υπηρεσίες που γνωματεύουν συγκεκριμένο/α πρόβλημα/τα, οι τάξεις έχουν γίνει πολυπολιτισμικές, κλπ., προσπαθούν να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη γνώση, να αγαπήσουν το σχολείο.
 
Υπάρχουν όμως περιπτώσεις. όπου ασκώντας και αυτοί την εξουσία τους, κολλούν ταμπέλες στους μαθητές τους (είτε λόγω καταγωγής «αλλοεθνή», είτε λόγω συμπεριφοράς (ζωηρός, τεμπέλης, επιθετικός, αδιόρθωτος κλπ.) με αποτέλεσμα φυσικά όχι την καλυτέρευση των μαθητών, αλλά την αυτοεκπληρούμενη προφητεία σε όλο της το μεγαλείο, διότι τα παιδιά νιώθουν την απόρριψη.
 
Τέτοια σχόλια (είσαι ζωηρούλης, όλο τα ίδια κάνεις) γίνονται μπροστά στα παιδιά, που αυτόματα μειώνεται η αυτοεκτίμησή τους, παραιτούνται από κάθε προσπάθεια και φυσικά χειροτερεύει και η βαθμολογία τους και η συμπεριφορά τους.
 
Από την άλλη οι δάσκαλοι ασκούν τη δύναμη τους και προς τους γονείς (πολλοί γονείς νιώθουν ανεπιθύμητοι, νιώθουν να υποβιβάζονται λόγω του επαγγέλματός τους, λόγω του ύφους των εκατό καρδιναλίων που παίρνουμε όταν τους δεχόμαστε στις συναντήσεις).  Μάλιστα, αυτή η επίδειξη δυνάμεως δεν γίνεται μόνο προς τους γονείς των μαθητών μας, αλλά και προς τους συναδέλφους. Όταν δε πάρουμε κάποιο επιπλέον πτυχίο (μεταπτυχιακό, διδακτορικό) ή κάποια θέση θεωρούμε ότι εμείς είμαστε και άλλος κανείς. Σε έναν χώρο που ανήκει σε όλους και σε κανέναν. Καθώς είμαστε πάροικοι.
 
Για να κατανοήσουμε αυτή τη συμπεριφορά ας μεταφερθούμε για λίγο στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου όπου ζει ένα μικρό κορίτσι η Δωροθέα. Η Δωροθέα στα 12 της χρόνια προκαλεί το θαυμασμό των δασκάλων της. Στα 18 της χρόνια έχει σπουδάσει φιλοσοφία, ρητορική, φυσικές και μαθηματικές επιστήμες, αστρονομικές επιστήμες, ιατρική, λογική και όλες τις άλλες επιστήμες της εποχής της. Τότε όλοι της φαίνονταν κατώτεροί της. Τους περιφρονούσε, διότι «η γνώσις φυσιοί». Όταν όμως γνώρισε τον Χριστό, πίστευσε σε Αυτόν, βαπτίστηκε και έλαβε το όνομα Αικατερίνη, ανέλαβε άλλο ρόλο. Ενδιαφέρθηκε για όλους. Και μπορεί να κατετρόπωσε 150 σοφούς που κάλεσε ο αυτοκράτορας για να την μεταπείσει και να αλλάξει την πίστη της, αλλά ενδιαφέρθηκε για εκείνους και σήμερα ενδιαφέρεται για όλους τους χριστιανούς.
 
Η αλλαγή από επίδειξη της δύναμης στην πραγματική της ύπαρξη μπορεί να είναι σιωπηλή.
Γι’ αυτό λένε για τον αφέντη και τον ηγέτη, για την εξουσία του πρώτου και την αυθεντία του δευτέρου, που μπορεί να είναι ο διευθυντής ενός σχολείου, ο δάσκαλος μιας τάξης:
 
Ο αφέντης οδηγεί τους ανθρώπους-ο ηγέτης τους εμπνέει.
Ο αφέντης βασίζεται στην εξουσία-ο ηγέτης στην καλή θέληση.
Ο αφέντης εμπνέει φόβο-ο ηγέτης εκπέμπει αγάπη.
Ο αφέντης λέει εγώ-ο ηγέτης λέει εμείς.
Ο αφέντης απαιτεί σεβασμό-ο ηγέτης επιβάλλει το σεβασμό.
Ο αφέντης δείχνει αυτόν που έκανε λάθος-ο ηγέτης δείχνει ποιο ήταν το λάθος.
 
Και οι δύο έχουν δύναμη, και οι δύο έχουν εξουσία, και οι δύο λένε τα ίδια πράγματα, και οι δύο επιδιώκουν τα ίδια κατορθώματα. Σε ποιου το σχολείο θα γίνουν πραγματικότητα; Ποιο σχολείο θα πάει μπροστά; Ποιοι μαθητές θα εμπνέονται από τους δασκάλους τους; Ποιοι δάσκαλοι θα νιώθουν το σχολείο σαν το σπίτι τους και τους συναδέλφους ως αδελφούς;
 
Αυτό είναι η δύναμη τους ενός. Η αναμόρφωση προς το καλύτερο των ανθρώπων με τους οποίους έρχεται σε επικοινωνία.
 
Ας κλείσουμε με ένα παράδειγμα. Θυμάστε τον Απόστολο Παύλο; Είχε τρομερή εξουσία, να σκοτώνει, να φυλακίζει, να σέρνει κυριολεκτικά τους χριστιανούς στα μαρτύρια. Ήταν δυνατός και είχε εξουσία στα χέρια του. Μετά όμως από το θαύμα στη Δαμασκό όπου είδε τον Κύριο, είχε πάλι εξουσία, ήταν πάλι δυνατός. Πότε κατάφερε περισσότερα; Όταν τα χαρίσματα του, την θέλησή του, τη δύναμη, τις γνώσεις του τα θεώρησε ως τίποτε. Τότε άλλαξε τον κόσμο ολόκληρο με τις ιεραποστολικές του περιοδείες, την αγάπη του στους ανθρώπους και την λατρεία στο μόνο αληθινό Θεό. Τη διδασκαλία του τη σφράγισε με το αίμα του κατά το πρότυπο του Κυρίου και Θεού Του.
 
Η αναμόρφωση της μικροκοινωνίας του σχολείου έγκειται ασφαλώς στην έμφαση στην εργασία των ομάδων, στην κατοχή του αντικειμένου του, στην πίστη στην αποστολή του, στη γνώση των αναγκών και των ενδιαφερόντων των παιδιών του, αν είναι κανείς δάσκαλος, και των αναγκών και των ενδιαφερόντων των μαθητών, των συναδέλφων, των γονέων και της τοπικής κοινωνίας, αν είναι διευθυντής, και ούτω καθεξής…
 
Πάνω από όλα όμως έγκειται στην καλλιέργεια του ίδιου του ενός, του καθενός από εμάς!!!