ΣΥΝΔΥΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΑΣΥΝΔΥΑΣΤΑ:
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΦΟΙΤΗΤΗ
ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Αθήνα 28-29.12.2024
του Φίλιππου Κ. Παναγιωτόπουλου,
φοιτητή οδοντιατρικής Πανεπ. Αθηνών
Σεβαστοί πατέρες, αγαπητοί φίλοι,
αδράζοντας την ευκαιρία, να ευχαριστήσω με την σειρά μου -εκ μέρους και των φοιτητών της Πάτρας- όλους όσους παντοιοτρόπως συνέβαλαν στην διοργάνωση της 3ης πανελλήνιας συνάντησης φοιτητών της Χριστιανικής Φοιτητικής Δράσης, μέσα στο εορταστικό κλίμα των Χριστουγέννων. Εύχομαι να αποδειχθεί καρποφόρα και ωφέλιμη για τον καθένα μας και γιατί όχι, να αποτελέσει σταθμό στο διάβα μας.
Ξεκινώντας, θα ήθελα προκαταβολικά να ζητήσω συγγνώμη για την ελλιπή προσπάθεια μου να προσεγγίσω το παρόν θέμα. Αν και τόσο ζωντανό μπροστά μου, δυσκολεύομαι να το αποτυπώσω καθαρά και «τακτοποιημένα». Για προετοιμασία, καταγράφω ιδέες και μικρο-γεγονότα που σαν έκρηξη πυροτεχνήματος προκύπτουν μέσα στην καθημερινότητά μου και ύστερα το θέτω θέμα σε τυχαίες συζητήσεις. Έμμονη ιδέα, πώς θα καταφέρω να ικανοποιήσω τις σκέψεις τόσων ανθρώπων, με τόσο διαφορετικά βιώματα. Πώς θα συγκεντρώσω σε λίγα λεπτά πολλαπλές προεκτάσεις. Πώς θα συνδυάσω… τα ασυνδύαστα.
Λοιπόν από την μια έχουμε το φορτωμένο πρόγραμμα μιας σχολής, με τα μαθήματά της, τα εργαστήρια, τις προθεσμίες και τις εξεταστικές, από την άλλη, υπάρχει μια ζωή που ξεδιπλώνεται μπροστά μας με νέους όρους: είμαι πλέον ενήλικος, είτε οικονομικά ανεξάρτητος είτε όχι, έχω την ευκαιρία να ασχοληθώ με οποιαδήποτε δραστηριότητα θελήσω. Ενδεχομένως να μένω και σε νέα πόλη, μακριά ή κοντά. Στην αρχή φέρω την κούραση από τις εισαγωγικές πανελλήνιες εξετάσεις και ψάχνω με εσωτερική ένταση κάτι διαφορετικό. Μεγαλώνοντας και διαμορφώνοντας τα πρώτα μου πατήματα, με κυριεύει το αίσθημα της νεότητας και της δυνατότητας να κάνω τουλάχιστον πολλά, αν όχι τα πάντα. Καταλαβαίνω καλά, πως γύρω από την φοιτητική ζωή υπονοείται μια γλυκιά ελευθερία, που μου φωνάζει όμως για διαχείριση.
Προτίμησα να χωρίσω το θέμα σε δυο άξονες, δηλαδή σε δυο ζεύγη αντιθέτων (ίσως) στρατοπέδων που συγκρούονται.
Γύρω από τον πρώτο άξονα, συναντάμε την κοινώς εννοούμενη φοιτητική ζωή ενός κοσμικού ανθρώπου - χρησιμοποιώ καταχρηστικά τον όρο - να αντιπαραβάλλεται με την πνευματική ζωή ενός φοιτητή ο οποίος δεν θέλει να ξεχάσει τον Θεό. Στον δεύτερο ρόλο, τοποθετώ αυθαίρετα όλους εμάς. Γλιτώνω την περαιτέρω περιγραφή καθώς θαρρώ όλοι καταλάβαμε. Εξαιρετικά σπάνιο να μην βρέθηκε ποτέ κανένας αναμεσά σε παιδιά που κανονίζουν ή θυμούνται πώς θα περάσουν ή πώς πέρασαν αντίστοιχα, σε ένα μαγαζί, κάποιο βράδυ παραδείγματος χάριν. Και εσύ (πιθανώς να) είσαι «στην απ’ έξω».
Και καθώς είναι η ηλικία με τα χαρακτηριστικά που αναφέραμε, η συζήτηση αυτή, που μόλις διαδραματίζεται μπροστά μας, εύκολα περνά το όριο της απλής διασκέδασης, πολλώ δε μάλλον της ψυχαγωγίας. Να δοκιμάσουμε και νέα πράγματα συχνά μπορεί να ακούσεις. Ποτά, ξενύχτια, καπνοί, συντροφιές, χορός. Ωραία. Κατάφερα σε μια πρόταση να γράψω όλα τα κλισέ και κάπως υπερβολικά μάλιστα. Μα να σκεφτούμε, μπορούν να συμβούν ή αποκλείεται; Μπα, από μικροί τα ίδια ακούμε με άλλα λόγια αναλογίζομαι. Μα και πάλι, μήπως ο όρος «κλισέ» χρησιμοποιείται ενίοτε απλά για να καλλωπίσει και να αθωώσει το ένοχο;
Σημειωτέον, δεν ξέρω, ρωτώ.
Ημέρα Δευτέρα στην σχολή, έβλεπα παιδιά υπό την επήρεια της κόπωσης επειδή το σαββατόβραδο ξενύχτησαν σε ένα μεγάλο γλέντι. Πιο κει, μου έλεγε ο Κώστας για την Ελένη που έκανε εμετό από τις κούπες που κερνούσαν ο ένας στον άλλο.
- Και εσύ Κωστή πόσο ήπιες; ρώτησα.
- Εγώ γενικά το αντέχω, έκανα μονάχα ένα ωραίο «κεφαλάκι» μέχρι να τελειώσουμε.
Τρεις σκέψεις:
1ον πως η μέθη είναι αμαρτία,
2ον πως το «κεφάλι» ως προστάδιο μέθης, τείνει στο ίδιο αν δεν είναι επίσης, και
3ον … μακάρι να ήμουν και εγώ εκεί!
Γιατί το ανέφερα όλο αυτό;
Μήπως θέλω να καταδικάσω τα παιδιά, τον Κώστα και την Ελένη; Δεν είναι δική μου δουλειά να κρίνω.
Μήπως ξέρω δεν θα κάνω ποτέ τα ίδια; Μήπως δεν κάνω και αμαρτίες; Περιττές οι απαντήσεις, προσπερνάμε.
Το ανέφερα όλο αυτό ασφαλώς για να εκφράσω την προκλητική αντίφαση στις δύο νοοτροπίες και πως εμείς καλούμαστε να προκρίνουμε, άλλοτε φανερά και άλλοτε ενδόμυχα, τη μια βάρκα που θα βάλουμε τα πόδια μιας. Καθώς σε δύο συγχρόνως, δεν μπορούμε. Και επιτρέψτε μου να προσθέσω: αν επιλέξουμε τον, ας πούμε, δρόμο της εγκράτειας, πρέπει να το κάνουμε και με τον σωστό τρόπο.
Πώς γίνεται ένας χριστιανός που θα εκκλησιαστεί την Κυριακή να επιλέξει την προηγούμενη να γλεντήσει μέχρι το πρωί;
Πόσο εύκολα θα επιλέξεις να μη νηστέψεις;
Πόσο δύσκολα θα αντισταθείς όταν είσαι ο μόνος της παρέας που συνεχώς αρνείται την σχετική διασκέδαση;
Πώς θα μείνεις και θα δεθείς σε μια τέτοια διαφορετική παρέα από εσένα;
Μα και πόσο δύσκολα θα αντισταθείς να μην γευθείς, δοκιμαστικά έστω, το έτερο φύλο και την συντροφικότητά του;
Σημειώνω πάλι, δεν ξέρω, ρωτώ.
Ξέρω όμως πως είμαστε Χριστιανοί. Πρώτο μας μέλημα το θέλημα του Θεού. Πως το δικό μας «φθαρτό» θέλημα θα γίνει το ένα και το αυτό με το δικό Του, μια κατάσταση που εξυψώνει και ελευθερώνει την ανθρώπινη φύση. «Γνώσεσθε τήν αλήθειαν, καί η αλήθεια ελευθερώσει υμάς» (Ιω. η΄ 31-36). Θα διαφοροποιηθούμε όταν χρειαστεί από το ρεύμα της εποχής.
Είμαστε Χριστιανοί. Δεν ζούμε σε γυάλα. Ζούμε μέσα στον ίδιο κόσμο με όλους. Δεν φοβόμαστε καθόλου να ζούμε μέσα στον ίδιο κόσμο με όλους, «φοβόμαστε» όμως μην εισέλθει μέσα μας ο κόσμος. Και αγωνιζόμενοι ενάντια σε αυτό, επιστρατεύουμε τα όπλα μας. Δεν υψώνουμε τοίχους στους γύρω μας, δεν αρνούμαστε να τους αγαπήσουμε. Ούτε θα μιζεριάσουμε επειδή προσέχουμε πως διασκεδάζουμε. Όλα μας επιτρέπονται! 100%! Αλλά δεν μας συμφέρουν όλα! «Πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ᾿ οὐ πάντα συμφέρει» (Απ. Παύλος, επιστολή προς Θεσσαλονικείς). Θα περιφρουρήσουμε τις αξίες μας.
Ξέρετε κι οι φίλοι μας το ίδιο κάνουν. Μα είναι και το λογικό άλλωστε. Οι αξίες μας διαφέρουν πιθανά επειδή εκείνοι δεν γνώρισαν. Συχνά, αν εξηγήσουμε την νοοτροπία μας και σεβαστή γίνεται και αξιοθαύμαστη ακόμα.
Τα χρόνια τα φοιτητικά είναι ενδεχομένως η αφρόκρεμα της ζωής μας. Γιατί; Διότι είναι η προπόνηση για το «ώριμο» μέλλον μας. Ζωτικής σημασίας η προπόνηση για το οτιδήποτε. Μόνο ο αρχάριος θα την αρνηθεί, από ραθυμία. Ο προχωρημένος, ο επαγγελματίας την αναγνωρίζει και την επιδιώκει διακαώς. Έτσι και εν προκειμένω.
Πολλοί από μας, φερ΄ειπείν, θα αποφασίσουν να προχωρήσουν στη δημιουργία μιας οικογένειας. Άλλοι στα σταυροδρόμια της ζωής τους, θα στρίψουν για κάπου διαφορετικά. Δεν αξίζει ο καθένας, όπου βρεθεί, να παραδώσει την καλύτερη εκδοχή του; Ο σύζυγος στη σύζυγο. Ο πολίτης στην κοινωνία. Ο υπάλληλος στο αφεντικό του. Ο προϊστάμενος στους υφισταμένους. Δεν αξίζει, άρα, να διαλέξει το μονοπάτι που θα σμιλέψει τον εαυτό του; Χωρίς εκπτώσεις, αντιθέτως, με χαρά, με αρχοντιά. Όχι καημένα. Κι αν μας πουν πως το σύνηθες θέλει έναν φοιτητή χαλαρό, που απολαμβάνει το παρόν του, θα πούμε πως ο φοιτητής να είναι όσο χαλαρός θέλει, όμως σε άλλα πράγματα, όχι στην σφυρηλάτηση του χαρακτήρα του. Ούτε στις σχέσεις του με Θεό και ανθρώπους.
Με εντυπωσιάζει κάθε φορά που το θυμάμαι ο στίχος ενός τραγουδιού. Πρόκειται για το τραγούδι «μακρύς καιρός κοντεύει» που κυκλοφόρησαν στο ομώνυμο άλμπουμ τους οι DE FACTO, ένα ποπ/ροκ μουσικής συγκρότημα ιδρυθέν τη δεκαετία του ’80 στην Ελλάδα.
Παραθέτω τα εξής λόγια μονάχα:
Λίγο πριν τη θύελλα
πριν σπάσει η τρικυμία
κάνω ευχή: σώμα ψυχή
να κάνουν συμμαχία
Δεν είναι πράγμα εύκολο
δεν είναι λίγο πράγμα
να’ σαι εσύ ο ποταμός
κι εσύ να’ σαι το φράγμα
Ανοίγω μια παρένθεση, κλείνοντας το πρώτο μέρος και ευκαιρίας δοθείσης: αν ψάξεις καλά, ξεχωρίσεις και συλλέξεις… κάποιους στίχους από τραγούδια, κάποια λόγια από ταινίες ή βίντεο του YouTube, τάσεις κάποιας μόδας, απόψεις από μερικούς ανθρώπους της δημοσιότητας, δεν αποκλείεται να καταλήξεις στο Ευαγγέλιο. Είτε το παίρνουμε είδηση είτε όχι, η Αλήθεια κάπου λάμπει ανάμεσά μας.
Συζητώντας για τον δεύτερο άξονα του θέματος, συναντάμε πάλι την πνευματική ζωή, απέναντι όμως από ένα πρόγραμμα φορτωμένο από υποχρεώσεις μαθημάτων, από δραστηριότητες και χόμπι. Δηλαδή εν πάση περιπτώσει από «καλά» και μη επιλήψιμα αντικείμενα, αν μπορούμε αν το θέσουμε έτσι. Γιατί καμιά φορά ο πονηρός μάς χτυπά και από «δεξιά».
Παρατηρώ πως είναι κάπως στη μόδα η πειθαρχεία σ΄ ένα απαιτητικό πρόγραμμα αυτοβελτίωσης και υψηλής απόδοσης. Ασφαλώς η εκάστοτε σχολή απαιτεί διόλου ευκαταφρόνητο χρόνο. Πόσοι και πόσοι φοιτητές, παράλληλα, επιλέγουν να εργάζονται με ημι- ή και πλήρη -πιο σπάνια- απασχόληση; Πόσοι θέλουν (και είναι απόλυτα υγιές να θέλουν) να καταπιαστούν με διάφορα που τους γεμίζουν τον ελεύθερο χρόνο: γυμναστική, αθλήματα, μουσική, εκδρομές και λοιπά; Τελικά, που σταματάω να φορτώνω το πρόγραμμά μου; Αναρωτιέμαι, γιατί είναι επιλογή μου. Τελικά, πόσο χωράει ο Θεός μου σ΄ όλο αυτό; Αναρωτιέμαι, γιατί κι ο Θεός, επιλογή μου είναι.
Κάποιος συμφοιτητής μου, ο Παναγιώτης, μου είπε μια φορά, αναφερόμενος στον λίγο ύπνο που είχε συμπληρώσει την περασμένη νύχτα: «ε, τι να κάνουμε. Ύπνος, καλοί βαθμοί και κοινωνική ζωή δεν πάνε μαζί». Μ’ άρεσε γιατί δεν το έλεγε με παράπονο παρ’ ότι τον δυσκόλευε καμιά φορά. Αναλογίστηκα όμως πως μέσα σ΄ αυτό, πρέπει για μένα να προστεθεί κι ένα πνευματικό πρόγραμμα. Εκεί, αν θέλετε, πλανήθηκε ένα παράπονο.
Τι συμβαίνει όταν ένα «πνευματικό καθήκον» με εμποδίζει να είμαι αποδοτικός στην εργασία μου, στο διάβασμά μου; Κι αν αυτό δεν συμβαίνει άμεσα, συμβαίνει έμμεσα καθώς επηρεάζει τον παράγοντα χρόνο. Η κοινωνία μας, κρίνει από την απόδοσή μας και αυτό πολλές φορές μας θολώνει το πεδίο. Πού θέλω να καταλήξω; Θέλω να εξετάσω αν η εν λόγω σύγκρουση είναι πραγματική ή φαινομενική.
Επειδή μιλάμε για αντιπαράθεση προγραμμάτων και ένα πρόγραμμα συνήθως έχει κουτάκια, θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε και εδώ μερικά. Για παράδειγμα ένα checkpoint στην καθημερινή ατζέντα σίγουρα κάποτε έγραψε:
- Πότε να προλάβω να κάνω προσευχή που παίρνω το λεωφορείο κάθε φορά 7 το ξημέρωμα;
Ένα άλλο:
- Τρέχω όλη μέρα, δεν τρώω καν φυσιολογικό μεσημεριανό, πώς θα βρω χρόνο να πάω στον κύκλο μελέτης της Αγίας Γραφής;
Ένα τρίτο:
- Ένα Σαββατοκύριακο μου έμεινε πια, δεν είναι υπερβολικό να αναλάβω και κατηχητικό;
Και ο λαχνός που πληρώνει – το περίμενα να το πω αυτό:
- Με τόσο διάβασμα για την σχολή, στον ελεύθερό μου χρόνο πώς μου ζητάς να διαβάσω ξανά; (ενν. κάποιο πνευματικό βιβλίο)
Και τώρα αρχίζει η πρόκληση. Κάνω ένα βήμα πίσω. Πρώτη διαπίστωση: ο Θεός δεν έχει ανάγκη το δικό μου πνευματικό πρόγραμμα. Αντιστρόφως, εγώ το έχω. Η ψυχή μου το έχει και το ξέρει. Γιατί ο άνθρωπος δεν είναι πλασμένος μόνο με σώμα που σαν καλό ρομπότ εργάζεται και αποδίδει, ύστερα ξεκουράζεται και το επαναλαμβάνει. Είναι και με ψυχή που έχει ροπή ένωσης με τον δημιουργό της, κι ας το ξεχνά ο άνθρωπος του 2024.
Είπα 2024. Δεύτερη διαπίστωση: πράγματι πρέπει να ζήσω σε μια κοινωνία απαιτητική, που τρέχει με ρυθμούς ταχείς και αλλάζει συνεχώς.
Επιτακτική η ανάγκη για ισορροπία. Επιθυμώ να ασχοληθώ και με τα ψυχικά και με τα ανθρώπινα, στον μέγιστο βαθμό. Γίνεται; Μπορούν όλοι;
Θα μιλήσουμε πρακτικά γιατί με θεωρίες δεν θαρρώ πως εξηγείται.
Δεν θα φοβηθούμε να βάλουμε προτεραιότητα τον Θεό. «Πάντα Θεού δεύτερα» (Αγ. Γρηγόριος Θεολόγος). Θα παραθέσουμε σε Αυτόν την ανησυχία για την απόδοσή μας. Θα ζητήσουμε την βοήθεια Του. Και θα τον εμπιστευτούμε. Μη φοβηθούμε να δοκιμάσουμε την πράξη, είναι προϋπόθεση! Λέει κάπου, προσευχήσου μια ώρα για να κερδίσεις δύο. Μη ψάχνουμε το πώς, αυτά είναι του Θεού. Το δικό μας μέρος προϋποθέτει τα παραπάνω, με φιλότιμο κι όχι καταπίεσης, στο μέτρο των δυνάμεών μας. Δεν ξέρουμε, μπορεί τελικά 2 ώρες ύπνο στο στασίδι της εκκλησίας να είναι προτιμότερες από 10 λεπτά ξύπνιος στο τέλος… Μπορεί τελικά και ένα λεπτό της προσευχής μας να αρκέσει…
Το δε μέτρο σε όλα αυτά, οφείλει να οριστεί με διάκριση. Ώστε να αποφευχθούν οι υπερβολές και προς τις δύο κατευθύνσεις. Είναι η λεπτομέρεια που θα κάνει τη διαφορά. Η καθοδήγηση του πνευματικού είναι μια κατάλληλη λύση. Ο πνευματικός μας, είναι αυτός που φέρει την ευθύνη της πνευματικής καθοδήγησής μας, συνεπώς έχει λόγο στο παρόν θέμα. Ως εξωτερικός παρατηρητής μεν, μα γνωρίζοντάς μας σε βάθος δε, θα εξατομικεύσει την συνταγή ανάλογα τις συνθήκες και το τι μας χρειάζεται. Μην καταφρονήσουμε τις συμβουλές του, η υπακοή μας σε ότι μας πει βρίσκει ευαρέσκεια στον Θεό και ελκύει την Χάρη Του.
Κι έτσι, σαν μαγικά, όλα έρχονται να συνυπάρξουν. Με σωστές προτεραιότητες, με κατάλληλες θυσίες, με έξυπνες επιλογές. Και καταλήγουμε αφενός να ζούμε το κάθε δευτερόλεπτο αφετέρου να το αποταμιεύουμε κιόλας. Σε αντίθεση με το σύγχρονο ρεύμα που θέλει να ζεις λες και δεν πρόκειται να πεθάνεις, μα τελικά την ώρα του θανάτου κινδυνεύεις να μην έχεις ζήσει.
Είναι εκπληκτικό πως ταιριάζει αυτή η αναζήτηση, αυτή η προσπάθεια στην φοιτητική ηλικία. Ξεκινάς το δικό σου πέταγμα. Συνήθως, μικρότεροι απλά υπακούαμε κάποιους κανόνες των γονιών μας. Πλέον κυριαρχεί το στοιχείο της προσωπικής εμπειρίας και βιώματος. Χρυσή περίοδος η φοιτητική για μια τέτοια περιπλάνηση, αν συμφωνείτε.
Αγαπητοί φίλοι,
συνοψίζοντας, η ωραιότητα των φοιτητικών χρόνων, σε αντίθεση με αυτό το κείμενο, δεν έχει επίλογο. Η αναζήτηση του εαυτού μας μέσα από την προσέγγιση του Θεού περίμενε καιρό να αρχίσει και δεν θα τελειώσει έτσι εύκολα. Ας απαντήσουμε στα ερωτήματα που τέθηκαν, ας αγαπήσουμε την προσπάθεια κι ας βρεθούμε στις εξετάσεις. Μια ακόμα εξεταστική. Όσες φορές χρειαστεί. Σε αυτό το μάθημα, έχουμε βοήθεια απ’ τον ίδιο τον καθηγητή.
Σας ευχαριστώ πολύ.
.jpg)
.JPG)
.jpg)
